9 Νοε 2011

Η Επίδραση της Σύνθεσης της Ομάδας στην Απόδοση

Του Αντώνη Γαβαλά
από το ιστολόγιο "Ο καλός συνάδελφος"

Σημείωση: Η παρακάτω ανάλυση αφορά στην παράθεση της επιστημονικής δημοσίευσης του Horwitz (2005) κι αυτή αναφέρεται ως η κύρια πηγή για τη συγγραφή του συγκεκριμένου άρθρου. Αναφέρεται, επίσης, πως παρατίθενται κάποιες βασικές θεωρίες στις οποίες βασίστηκε η έρευνα, καθώς και τα κύρια συμπεράσματά της. Για περισσότερες πληροφορίες και λεπτομέρειες σχετικά με το θεωρητικό υπόβαθρο, τη μεθοδολογία έρευνας και τα συγκεκριμένα αποτελέσματα και συμπεράσματα, ο αναγνώστης θα πρέπει να ανατρέξει στην πρωτότυπη δημοσίευση.

Θεωρία
Η διαφορετικότητα μάλλον είναι αναπόφευκτη μέσα σε μια ομάδα, αλλά αν διαχειριστεί σωστά μπορεί να δημιουργηθεί μια σημαντική παραγωγική συνέργεια. Τα αποτελέσματα βέβαια είναι αντικρουόμενα, όταν αξιολογούνται διάφορες πρακτικές διαχείρισης της διαφορετικότητας. Αυτό σημαίνει πιθανόν ότι δεν υπάρχει μια μοναδική χρυσή συνταγή για να πετύχει κι ότι η επίδρασή της μεταβάλλεται ανάλογα με τις διάφορες συνθήκες...



Οι Campion et al, όπως αναφέρει ο Horwitz (2005), διακρίνουν πέντε παράγοντες μέσα σε μια ομάδα, οι οποίοι επηρεάζουν τα αποτελέσματά της. Αυτοί οι παράγοντες είναι ο σχεδιασμός της εργασίας, η αλληλεξάρτηση που απαιτείται από την εργασία, η σύνθεση της ομάδας, το οργανωτικό πλαίσιο (η επιχείρηση ως σύνολο) κι οι διαδικασίες της ομάδας.
Όσον αφορά στις διαστάσεις της διαφορετικότητας που χαρακτηρίζουν τα μέλη μιας ομάδας, αυτές μπορούν να ταξινομηθούν 1) σε άμεσα αναγνωρίσιμες και λιγότερο παρατηρήσιμες, 2) σε αυτές που έχουν άμεση σχέση με την εργασία ή λιγότερη σχέση, 3) σε επιφανειακές διαφορές και σε βαθύτερες. Ο Horwitz (2005) αναφέρει πως μπορεί μέσα από όλες αυτές τις ταξινομήσεις να δημιουργηθεί μια διχοτομημένη κατηγοριοποίηση ανάμεσα σε βιο-δημογραφικά χαρακτηριστικά όπως ηλικία, γένος κι εθνικότητα που έχουν λιγότερη σχέση με την εργασία και σε σχετικά με την εργασία χαρακτηριστικά όπως εξειδίκευση, μόρφωση κι εμπειρία.
Όσον αφορά στην απόδοση μιας ομάδας αυτή πιστεύεται ότι είναι ανώτερη από αυτήν του ατόμου κυρίως σε περιπτώσεις όπου απαιτείται η γέννηση ιδεών κι η επίλυση προβλημάτων. Επίσης, υπάρχει ένας διαχωρισμός ανάμεσα στους όρους αποτελεσματικότητα κι αποδοτικότητα. Αποτελεσματικότητα σημαίνει η παραγωγή αυτού που είχε προγραμματιστεί (το σωστό δηλαδή προϊόν ή υπηρεσία), ενώ αποδοτικότητα σημαίνει την παραγωγή με τον πιο οικονομικό τρόπο, με το λιγότερο δηλαδή κόστος και χρόνο. Μια επιχείρηση ή ένας οργανισμός είναι μια κοινωνική μονάδα που λειτουργεί σε διαρκή βάση με σκοπό να επιτύχει έναν κοινό στόχο.
Στη διαφορετικότητα δεν είναι μόνο τα χαρακτηριστικά των ατόμων που πρέπει να μελετηθούν και να κατανοηθούν, αλλά κι η σύνθεσή τους, καθώς κι η αλληλεπίδρασή τους. Επειδή αυτή η αλληλεπίδραση, η οποία παρεμβάλλεται ανάμεσα στις εισροές (γνώσεις, οικονομικοί πόροι κλπ.) και στις εκροές (αποτέλεσμα), είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και δεν έχει διερευνηθεί διεξοδικά. Θεωρείται ως το μαύρο κουτί της οργανωτικής ανάλυσης, επειδή δεν έχουμε κατανοήσει πλήρως τη λειτουργία του. Ουσιαστικά δηλαδή βλέπουμε κατευθείαν το αποτέλεσμα αυτών των αλληλεπιδράσεων και βάσει αυτού μόνο μπορούμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα.
Ο Horwitz (2005) παραθέτει δύο ανταγωνιστικές θεωρίες της διαφορετικότητας της ομάδας για την απόδοση. Η πρώτη είναι από το πεδίο της κοινωνικής ψυχολογίας κι είναι αυτή της ομοιότητας-έλξης. Οι υποστηρικτές της στηρίζουν ότι η αντίληψη που έχει το κάθε μέλος της ομάδας για το άλλο σχετικά με την ομοιότητά τους στα δημογραφικά χαρακτηριστικά, οδηγεί στην αμοιβαία έλξη τους. Σύμφωνα με αυτήν την θεωρία, οι ομοιογενείς ομάδες είναι πιθανότερο να είναι πιο παραγωγικές από τις ετερογενείς. Η άλλη θεωρία είναι αυτή της διαφορετικότητας των γνωστικών πηγών και προέρχεται από το πεδίο του μάνατζμεντ. Οι υποστηρικτές της στηρίζουν ότι η διαφορετικότητα έχει θετική επίδραση στην απόδοση λόγω των μοναδικών γνωστικών εισφορών (γνώσεις και δεξιότητες) που φέρνει το κάθε μέλος μέσα στην ομάδα. Η ποικιλία αυτή προωθεί τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και την επίλυση προβλημάτων.

Προτεινόμενο Θεωρητικό Πλαίσιο της Ομαδικής Ποικιλότητας για την Απόδοση
Η βασική θέση αυτής της εργασίας του Horwitz (2005) είναι ότι η ομαδική απόδοση επηρεάζεται από δύο ευρείες κατηγορίες χαρακτηριστικών των μελών που συνθέτουν μια ομάδα, τα βιο-δημογραφικά χαρακτηριστικά και τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται άμεσα με την εργασία, καθώς και κάποιες πιθανές ενδιάμεσες μεταβλητές που επηρεάζουν αυτήν τη σχέση.

Ανασκόπηση των μεταβλητών της ομαδικής διαφορετικότητας και προτάσεις
Βιο-δημογραφικά χαρακτηριστικά
- Ηλικία: έχει βρεθεί πως η ομοιότητα των μελών στην ηλικία επιδρά θετικά στην απόδοση. Άλλοι πάλι πιστεύουν πως η διαφορετικότητα φέρνει μεγαλύτερο εύρος εμπειρίας κι αντίληψης το οποίο επιδρά θετικά στην ποιότητα των αποφάσεων.
- Γένος: η έρευνα έχει δείξει αντικρουόμενα αποτελέσματα, παρόλα αυτά υπάρχει η αντίληψη πως η ποικιλία στο γένος έχει οφέλη για την ομαδική εργασία.
- Εθνικότητα: κι εδώ η επίδραση αυτού του παράγοντα δεν είναι σταθερή. Πιστεύεται πάντως πως μακροπρόθεσμα οι ετερογενείς ομάδες σε αυτό το χαρακτηριστικό είναι καλύτερες από τις ομοιογενείς, αφού οι αρχικές διαφορές επιλύονται κι επικρατεί η καλύτερη αξιολόγηση διαφορετικών εναλλακτικών.
Χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την εργασία
- Λειτουργική Εξειδίκευση: είναι η ειδικότητα και το βάθος των γνώσεων που έχει ένα άτομο σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Σχετίζεται θετικά με την ομαδική αποτελεσματικότητα κι αποδοτικότητα. Η ποικιλότητα σε αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί να προκαλέσει συγκρούσεις και να περιπλέξει την εσωτερική επικοινωνία της ομάδας, καθώς και να εμποδίσει το συντονισμό. Είναι ένα χαρακτηριστικό που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείριση για να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα.
- Μορφωτικό Επίπεδο: είναι ένας σημαντικός δείκτης της γνώσης και των δεξιοτήτων που κατέχει ένα άτομο σε έναν τομέα κι επηρεάζει την αντίληψή του και την προσωπικότητά του σε θέματα εργασίας. Η έρευνα έχει δείξει και θετικές και αρνητικές συνέπειες στην απόδοση όσον αφορά στην ετερότητα αυτού του χαρακτηριστικού μέσα στην ομάδα. Από τη μια δημιουργείται ένα μεγάλο εύρος γνώσεων, αλλά από την άλλη αυξάνονται κι οι διαφωνίες λόγω των διαφορετικών προσεγγίσεων.
- Εμπειρία στην Επιχείρηση: εννοείται εδώ τα χρόνια εργασίας ενός εργαζομένου μέσα σε μια συγκεκριμένη επιχείρηση. Η ομοιότητα σε αυτό το χαρακτηριστικό σχετίζεται με την οικειότητα που έχουν τα μέλη όσον αφορά στις διαδικασίες, στα ήθη κι έθιμα, και στους κανόνες μέσα στην επιχείρηση. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει καλύτερη και πιο γρήγορη επικοινωνία και κατανόηση, καθώς και λιγότερες συγκρούσεις κι αμφισβητήσεις εξουσίας. Δημιουργείται μια κοινωνική ολοκλήρωση κι υπάρχει συνοχή μέσα στην ομάδα. Υπάρχει όμως κι η αντίθετη άποψη η οποία στηρίζει πως οι ομοιογενείς ομάδες σε αυτό το χαρακτηριστικό αναπτύσσουν μια απρόθυμη στάση απέναντι στην αλλαγή και στην καινοτομία κι επιθυμούν τη διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης. Από την άλλη, υπάρχουν αποδείξεις πως η ετερότητα σε αυτήν την μεταβλητή προκαλεί την αμφισβήτηση των εδραιωμένων τακτικών και μέσω των διαφορετικών προσεγγίσεων προσφέρεται η ευκαιρία να εξεταστούν εναλλακτικές στρατηγικές (ευκαιρία για αλλαγή).
Η ουσία είναι πως διαφορετικοί τύποι ετερότητας μπορεί να έχουν ποικίλες και διαφορετικές συνέπειες στην ομαδική απόδοση. Ο Horwitz (2005) κάνει τις εξής δύο προτάσεις:
Πρόταση 1: Γενικότερα, υπάρχει μια θετική σχέση μεταξύ ομαδικής ετερογένειας κι ομαδικής απόδοσης.
Πρόταση 2: Η διάφοροι συνδυασμοί στη σύνθεση μιας ομάδας προκαλούν διαφορετικές επιδράσεις στην ομαδική απόδοση. Η ποικιλότητα στα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την εργασία έχει μια πιο δυνατή θετική συσχέτιση με την ομαδική απόδοση απ’ ό,τι η ποικιλότητα στα βιο-δημογραφικά χαρακτηριστικά.

Πιθανές Ενδιάμεσες Μεταβλητές
Υπάρχουν όπως αναφέρει ο Horwitz (2005) και κάποιες ενδιάμεσες μεταβλητές που παρεμβάλλονται κι επηρεάζουν τη σχέση της ποικιλότητας (ετερογένειας) με την απόδοση.

Τύπος της Ομάδας
Οι διαφορετικοί τύποι μιας ομάδας διακρίνονται από τις διαφορές τους στα μέλη, στις εργασίες που αναλαμβάνουν και στα εργαλεία που χρησιμοποιούν. Συνήθως οι ομάδες που ανήκουν σε ανώτερα ιεραρχικά κλιμάκια ή οι ομάδες που αναλαμβάνουν εξειδικευμένα έργα είναι ετερογενείς στα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την εργασία κι ομοιογενείς στα βιο-δημογραφικά χαρακτηριστικά. Το αντίθετο συμβαίνει στις ομάδες που αναλαμβάνουν καθορισμένες και διαδικαστικές εργασίες (π.χ. εργατικές ομάδες στον τομέα της παραγωγής που κάνουν μια συγκεκριμένη εργασία καθημερινά).
Πρόταση 3: ο τύπος της ομάδας επηρεάζει τη σχέση μεταξύ ποικιλότητας κι ομαδικής απόδοσης στο ότι η σχέση αυτή είναι πιο δυνατή στις διοικητικές ομάδες κι ομάδες έργου απ’ ότι στις ομάδες εργασίας.

Μέγεθος Ομάδας
Το ιδανικό μέγεθος μιας ομάδας ποικίλει ανάλογα με την εργασία και τις γενικότερες συνθήκες. Συνήθως, σύμφωνα με τις έρευνες, οι ομάδες μεταξύ τριών και πέντε ατόμων είναι πιο αποδοτικές λόγω της αυξημένης συνοχής που αναπτύσσεται, της καλύτερης επικοινωνίας και του καλύτερου συντονισμού.
Πρόταση 4: το μέγεθος της ομάδας επηρεάζει τη σχέση μεταξύ ποικιλότητας κι ομαδικής απόδοσης στο ότι η σχέση είναι πιο δυνατή στις μικρές ομάδες από ότι στις μεγάλες.

Περιπλοκότητα της Εργασίας
Πρόταση 5: η περιπλοκότητα της εργασίας επηρεάζει τη σχέση μεταξύ ποικιλότητας κι ομαδικής απόδοσης στο ότι η σχέση είναι πιο δυνατή για ομάδες που δουλεύουν σε εργασίες υψηλής περιπλοκότητας από ότι για ομάδες που δουλεύουν σε εργασίες χαμηλής περιπλοκότητας.

Επίπεδο Αλληλεξάρτησης της Εργασίας
Αυτό ορίζεται ως ο βαθμός στον οποίο είναι απαραίτητη η αλληλεπίδραση ανάμεσα στα μέλη της ομάδας για να φέρουν σε πέρας την ομαδική αποστολή.
Πρόταση 6: ο βαθμός αλληλεξάρτησης της εργασίας επηρεάζει τη σχέση μεταξύ ποικιλότητας κι ομαδικής απόδοσης στο ότι η σχέση είναι πιο δυνατή για ομάδες οι οποίες δουλεύουν σε εργασίες είτε πολύ υψηλής είτε πολύ χαμηλής αλληλεξάρτησης, παρά για ομάδες που δουλεύουν σε εργασίας μέτριας αλληλεξάρτησης.

Συχνότητα και Διάρκεια των Αλληλεπιδράσεων των Μελών
Η συχνότητα έχει να κάνει με τον αριθμό των συναντήσεων (αλληλεπιδράσεων) ανάμεσα στα μέλη, που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της ομαδικής εργασίας. Η διάρκεια αναφέρεται στη ώρα που τα μέλη παραμένουν σε μια συνάντηση για να ολοκληρώσουν μια συγκεκριμένη εργασία.
Πρόταση 7: η συχνότητα κι η διάρκεια των αλληλεπιδράσεων των μελών επηρεάζει τη σχέση μεταξύ ποικιλότητας κι ομαδικής απόδοσης στο ότι μεγαλύτερης συχνότητας και διάρκειας αλληλεπιδράσεις την επηρεάζουν θετικά (τότε δηλαδή υπάρχει πιο ισχυρή σχέση).

Συμπεράσματα
Ο Horwitz (2005) συμπεραίνει πως η ποικιλότητα στις ομάδες μπορεί να τους δώσει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, αν τα διαφορετικά χαρακτηριστικά που διαθέτουν τα μέλη συνδυαστούν σωστά κατά τη δημιουργία μιας ομάδας. Η έρευνες πολλών χρόνων έχουν δείξει πως μια επιχείρηση πρέπει να έχει τη δυνατότητα να είναι ακέραιη και συνεκτική, αλλά και διαφοροποιημένη μέσα από την ποικιλότητα.
Μάλλον δεν υπάρχει μια μοναδική φόρμουλα επίδρασης της ποικιλότητας στην ομαδική απόδοση, αντίθετα θα πρέπει να εξετάζεται κατά περίπτωση ανάλογα με τις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα μέσα στην ομάδα. Το σίγουρο είναι πως δεν πρόκειται για εύκολη υπόθεση το να αναλυθούν και να κατανοηθούν οι δυναμικές διεργασίες που συντελούνται μέσα σε μια ομάδα. Υπάρχουν περίπλοκες και συνεχώς μεταλλασσόμενες αλληλεπιδράσεις και σχέσεις ανάμεσα στα διαφορετικά μέλη της ομάδας και στη διάρκεια του χρόνου.


Πηγή
Horwitz, K.S., 2005, “The Compositional Impact of Team Diversity on Performance: Theoretical Considerations”, Human Resource Development Review, Vol. 4, No 2, pp 219-245



Δεν υπάρχουν σχόλια: